Ảnh hưởng của thuốc lá tới phổi
Phổi là bộ phận của cơ thể được bảo vệ bởi hệ thống miễn dịch chung và bởi cơ chế tự bảo vệ tại phổi, nhưng vẫn bị tác động của các chất độc hại có trong khói thuốc lá và từ môi trường. Tác hại của khói thuốc lá tới nhiều bộ phận của cơ thể và gây nhiều bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng. Tại phổi, 2 bệnh hay gặp có liên quan đến thuốc lá là ung thư phổi và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Đây là 2 bệnh trong nhóm nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên toàn thế giới.
Đo chức năng hô hấp ở Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Lạng Sơn.
Theo các tài liệu y học, khói thuốc lá có chứa rất nhiều chất độc hại cho người hút và cả cho người không hút nhưng hít phải khói thuốc lá. Trong hơn 7000 chất có trong khói thuốc lá, ít nhất có khoảng 250 chất gây hại cho sức khỏe, gồm cả hydrogen cyanide, carbon monoxide, and ammonia.
Các chất độc hại trong khói thuốc lá sẽ phá hủy biểu mô phế quản, làm rối loạn vận động lông chuyển của tế bào niêm mạc phế quản, làm tăng tiết nhầy của các tuyến, kích thích bạch cầu đa nhân giải phóng men tiêu protein, gây viêm mạn tính phế quản. Hệ thống lông chuyển bị đứt, gãy, vận động không đồng bộ. Trên kính hiển vi điện tử, người ta quan sát thấy những mảng lông chuyển bị xoắn vặn , đẩy dạt xuống giống như thảm lúa bị gió xoáy lốc, mất hướng chuyển động nhịp nhàng. Các tế bào hình đài tăng sinh, phì đại, tăng tiết nhầy và thành phần hóa học của chất nhầy phế quản bị biến đổi, làm thay đổi độ dính nhớt, khiến nhiều đờm nhưng khó khạc. Các tổn thương đó làm dầy thành phế quản, làm lòng phế quản hẹp lại. Những rối loạn đó là cơ sở cho hàng loạt rối loạn bệnh lý có thể xảy ra với bộ máy hô hấp. Khói thuốc lá cùng với nhiều hóa chất độc hại sẽ kích hoạt hàng loạt cơ chế phát sinh nhiều bệnh lí mạn tính có liên quan đến thuốc lá, song hai bệnh hay gặp nhất và gây hậu quả nặng nề nhất là ung thư phổi và phổi tắc nghẽn mạn tính.
Tại Mỹ có tới 80-90% tỷ lệ tử vong do ung thư phổi có liên quan tới thuốc lá. Những người hút thuốc lá mắc ung thư phổi hoặc chết do ung thư cao gấp 15-30 lần so với người không hút. Trong số 250 hóa chất có hại trong khói thuốc lá, có ít nhất 69 loại có thể gây ung thư, trong đó phải kể đến một số chất như Acetaldehyde, Aromatic amines, Arsenic, Benzene, Beryllium, Ethylene oxide, Formaldehyde.Thời gian hút càng lâu thì nguy cơ mắc bệnh càng cao. Ung thư phổi là nguyên nhân hàng đầu của những tử vong do ung thư trên toàn cầu.Triệu chứng sớm có thể là ho, đau ngực, sụt cân, đôi khi ho ra máu. Chẩn đoán được xác định bằng Xquang hoặc CTscanner và sinh thiết phổi. Tuy nhiên cũng có nhiều bệnh nhân đã có biểu hiện di căn xa mà không thấy biểu hiện triệu chứng hô hấp gì, một khi có triệu chứng lâm sàng tại phổi thì đã ở giai đoạn muộn.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (Chronic Obstructive Pulmonary Disease-COPD) là tình trạng bệnh lý biểu hiện bằng triệu chứng hô hấp mạn tính và tắc nghẽn lưu thông khí không hồi phục hoàn toàn. Nền tảng bệnh học COPD là viêm mạn tính, phá hủy và biến đổi cấu trúc phế quản-phổi có khuynh hướng tiến triển. Thuốc lá là nguyên nhân chủ yếu của COPD, bệnh nhân ho khạc kéo dài, khó thở tăng dần, nặng ngực, chức năng thông khí bị hạn chế dòng khí thở ra cố định và dai dẳng, nặng dần lên theo thời gian và không hồi phục. Tuy là bệnh của cơ quan hô hấp nhưng ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác do tình trạng thiếu oxy mạn tính, kéo theo các rối loạn chuyển hóa toàn thân. Trong quá trình diễn biến của bệnh, COPD thường xuyên có những đợt cấp (đợt bùng phát) làm cho bệnh nặng dần lên. Mỗi lần nặng lên như vậy sẽ làm chức năng phổi tồi tệ hơn. COPD dẫn tới suy hô hấp mạn tính, suy tim và tử vong. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới,mỗi năm COPD gây ra 3,2 triệu ca tử vong (tức là khoảng 5% tổng số ca tử vong trên toàn cầu).
Minh Anh – TT KSBT
